China houdt de kraan dicht: Essentiële grondstoffen voor tech industrie worden niet geëxporteerd

Geschreven door

Martin Scholten

Gecontroleerd door

Jolien

Bijgewerkt op

10 augustus 2023

[addtoany] ×

China blijft vasthouden aan exportrestricties op zeldzame aardmetalen. De maatregel – die is ingesteld als reactie op exportbeperkingen vanuit het westen op chipmachines – dreigt de tech industrie onder grote druk te zetten. In de VS wordt er met subsidies gestrooid om de tekorten tegen te gaan, maar hoe lang kan de wurggreep van Beijing worden weerstaan? Gallium en germanium zijn essentieel voor het maken van elektrische auto’s, worden veelgebruikt in de defensie-industrie, en zijn nodig voor eigenlijk elk product waar een microchip in gaat. Het roept de vraag op hoe we zo afhankelijk zijn geworden van China.

Een nieuwe Koude Oorlog?

De wat oudere lezers zullen wellicht een bekende ondertoon horen in recent nieuws rondom de relatie tussen het westen en ‘het rode gevaar’. Maar in de Koude Oorlog van vandaag speelt Rusland slechts een schaduwrol. Terwijl de papieren tijger van Moskou verzuipt in de Oekraïense modder laat die andere oosterse grootmacht de spierballen zien. China en het westen, voornamelijk de VS, zijn al even verzand in een nieuwe ronde koude oorlogvoering. Exportrestricties zijn niets nieuws, en daarom tot op zekere hoogte ook geen reden voor doemdenkerij.

Maar de huidige tendens heeft meer weg van de spanningen die in het fin de siècle de kop op staken. Toen keken de Duitsers angstvallig naar de Russische spoorwegen en berekenden ze hoe lang ze op het logistieke front voorop zouden blijven. Nu gaat het niet om wie het beste spoornetwerk heeft, maar wie de beste chips kan maken. Zoals de oorlog in Oekraïne bewijst, zijn chips van essentieel belang. Wie de beste chips heeft, staat een streepje voor.

De tegenreactie van de VS

Momenteel kan China zich nog niet meten met de VS, maar hoe lang blijft dat zo? En dus doet Washington er alles aan om er voor te zorgen dat Beijing op achterstand blijft. Bijvoorbeeld door ASML over te halen om de meest moderne machines die worden gebruikt bij het maken van chips niet naar China te exporteren. Maar de acties treffen niet alleen ASML: Washington zet zowel in eigen land als wereldwijd druk op de tech industrie om de eigen hegemonie te handhaven. Beijing slaat op eigen beurt hard terug, want hoewel de machines worden gemaakt in het westen, komen veel van de grondstoffen voor deze machines uit China.

De gevolgen gaan echter ver voorbij aan de machtsstrijd tussen China en de VS. De exportrestricties raken bijvoorbeeld ook de schone energie-industrie hard.

Niet ‘made in China’, maar er wel gedolven

Je vraagt je af of de zet van Beijing de beleidsmakers in Washington erg verrast heeft. Of waren ze even vergeten hoe afhankelijk ze zichzelf hadden gemaakt van de Chinese export? Of hadden ze niet gedacht dat Beijing bereid was het zo hard te spelen? Want hoe je het wendt of keert: het westen heeft China hard nodig om de economische molen te laten draaien. 

Een van de grootste drijfveren achter de vraag naar Chinese grondstoffen is de energietransitie. Zonnepanelen, batterijen, windturbines en natuurlijk alle computerchips die nodig zijn om al die elektra aan te sturen. De grondstoffen zijn niet alleen in China te delven, maar China heeft verreweg de meest ontwikkelde mijnbouwindustrie betreffende deze grondstoffen. Het lijkt een beetje op de positie die de Golfstaten innemen waar het gaat om fossiele brandstoffen. Ook daar zijn ze goed in staat om hun positie maximaal te exploiteren.

Nu zijn de Golfstaten nog wel te paaien met het negeren van grove mensenrechtenschendingen en een sportevenement of twee. Maar Beijing heeft beslist andere doelen op het oog dan aanpappen met de westerse elite. En dus realiseren westerse overheden zich dat het niet zo slim is om wat betreft essentiële grondstoffen afhankelijk te zijn van een licht vijandelijk regime. Tevens rijst de vraag: is het überhaupt nog mogelijk om de bevoorradingsketen los te weken van de Chinese export?

Keuzes, keuzes

Dus moeten er keuzes gemaakt worden. Wil de EU de klimaatdoelen halen, dan is het eigenlijk onmogelijk om af te zien van Chinese exporten. Maar ook de VS zal op standje oorlogseconomie moeten gaan om de boel aan de gang te houden wanneer China voet bij stuk blijft houden.

Wat maakt Chinese grondstoffen aantrekkelijk?

Grondstoffen uit China halen had lange tijd grote voordelen. Chinese arbeid is goedkoper, maar dat is niet de enige reden die de Chinezen een goede concurrentiepositie verschaft. De Chinese overheid runt het land als een BV en heeft weinig boodschap aan burgers die klagen dat ze liever geen kopermijn in de achtertuin willen. Daarentegen is grootschalige mijnbouw gewoonweg enorm moeilijk te bedrijven in westerse landen.

Daarnaast is het geopolitiek ook gewoon lekker handig om eerst het buitenland leeg te plunderen voor je aan de eigen voorraadkast begint. Iets waar de Chinezen ondertussen ook van op de hoogte zijn.

Waarom willen we van Chinese grondstoffen af?

Maar de eens zo aantrekkelijke Chinese grondstoffen hebben hun luster dus wel een beetje verloren ondertussen. Het verhaal wordt nog lastiger wanneer je je realiseert dat China ook wat betreft het verwerken van deze grondstoffen een flinke vinger in de pap heeft.

Maar vertikt China zichzelf nu niet ook? Wellicht, dat is niet zo snel juist in te schatten. Vooralsnog heeft China zelf redelijk wat doeleinden voor al die materialen. The Global Wind Energy Council, een lobby groep voor windenergie, beweert dat de helft van alle windturbines dit jaar in China worden neergezet. China beheerst een relatief groot deel van de productie van windturbines, en heeft dus van a tot z heel wat lijntjes liggen.

En nu?

China en het westen lijken elkaar in de wurggreep te hebben. Willen we ons onafhankelijk maken van fossiele brandstoffen, iets wat gezien deze gestoorde zomer toch wel zo handig lijkt, dan moeten we zaken doen met China. Hetzelfde China dat met de ene hand Oeigoeren, zo niet fysiek dan in ieder geval cultureel van de aardbodem wil doen verdwijnen, terwijl het met de andere een vloot aan het bouwen is die maar 1 doel kan hebben.

We zijn afhankelijk van China voor grondstoffen, verwerking en veel (relatief) low tech productie. China heeft het westen nodig voor high tech producten die evengoed essentieel zijn voor het moderne leven. Het huidige conflict doet beide stromen opdrogen. Een duidelijke uitweg is er vooralsnog niet. Wie knippert er als eerste?