George R.R. Martin en andere auteurs spannen rechtszaak aan tegen OpenAI

Geschreven door

Martin Scholten

Gecontroleerd door

Jolien

Bijgewerkt op

26 september 2023

[addtoany] ×

Ontwikkelaars van generatieve “AI” modellen gaan graag prat op de capaciteiten van hun producten. Desgevraagd gooit ChatGPT er zo een hele lap tekst uit. Maar critici twijfelen aan in hoeverre je kan spreken van de productie van nieuw materiaal. Over de vraag of het product van een “AI” auteursrechtelijk beschermd kan worden, wordt bijvoorbeeld nog gesteggeld.

Maar of het werk van een “AI” nu wel of niet meer is dan het door elkaar gehusselde werk van anderen, dat het werk van anderen essentieel is voor het trainen van “AI” is een feit. Doorgaans wordt er geen toestemming gevraagd voor het gebruik van deze werken voor dergelijke doeleinden. Volgens ontwikkelaars is het hetzelfde wanneer een kunstenaar een ander werk als inspiratie gebruikt. De rechtenhouders van de gebruikte werken zien dat echter vaak net even wat anders.

Dit keer geen kleine vis

De lijst aan rechtszaken die over auteursrechtelijke zaken zijn aangespannen tegen de ontwikkelaars van generatieve “AI” modellen is ondertussen even uitgebreid als deze volzin. Wat deze nieuwste rechtszaak doet opvallen te midden van al die andere, zijn de grote namen die ermee gemoeid zijn.

George R.R. Martin is voor meer jeugdige lezers wellicht veruit de grootste naam. De fantasy auteur (die ook een aantal invloedrijke sci-fi verhalen schreef) werd een wereldberoemdheid nadat zijn goed lopende boekenreeks, A Song of Ice and Fire door HBO werd verfilmd als de megahit serie Game of Thrones. Martin zijn sci-fi werken schetsen vaak een dystopisch beeld van de toekomst. Voor kenners zal zijn betrokkenheid bij deze rechtszaak dan ook niet als een verrassing komen.

Een andere grote naam is die van John Grisham. Deze eveneens Amerikaans auteur is bekend van bestsellers als The Firm, The Client, A Time to Kill en The Rainmaker. Evenals Martin is Grisham vooral erg bekend geworden door de verfilmingen van zijn werken. Voor adaptatie van hun werken zullen ze allemaal dan ook wel open staan. Wel eisen ze erkenning. En belangrijker: het geld wat daarbij hoort.

“Flagrant en schadelijk”

De in totaal 17 auteurs vertegenwoordigen een breed scala aan genres. Ze zijn het over één ding helemaal eens: het feit dat hun werken gebruikt zijn voor het trainen van “AI” betekent een breuk van het auteursrecht. Ze noemen de manier waarop OpenAI auteursrechtelijke werken kopieert “flagrant en schadelijk.” 

Maar helaas voor deze en andere auteurs van beschermde werken gaat het hier over nieuw juridisch terrein. Bij het opstellen van de huidige auteursrechten is geen rekening gehouden met de situatie waarin wij ons nu bevinden. Dat betekent dat er opnieuw moet worden gekeken hoe deze zaken binnen de kaders van de wet passen. En of ze dat überhaupt wel doen. De mogelijkheid bestaat dat wetten zullen moeten worden aangepast.

Wel besloot een Amerikaanse rechtbank onlangs dat werken die zonder menselijke inmenging door “AI” worden gegenereerd, niet auteursrechtelijk beschermd kunnen worden. De auteurs stellen tevens dat er geen sprake kan zijn van ‘fair use’ aangezien de door “AI” geproduceerde werken. Deze kunnen namelijk worden ingezet om direct te concurreren met het gebruikte trainingsmateriaal. Het Auteursgilde deed na de aankondiging van de rechtszaak nog een duit in het zakje. “Generatieve AI dreigt het schrijversvak te decimeren.” Het is niet de eerste keer dat het gilde van zich laat horen rondom “AI.”

Kan “AI” een beter einde voor GoT schrijven dan D&D?

De aanklacht noemt een aantal specifieke gevallen waarin derden reeds geprofiteerd hebben van deze vermeende breuk van het auteursrecht. Zo spreekt het over door “AI” gegenereerde werken die op Amazon te koop zijn. Ook staan de “AI” versies van de laatste twee nog onuitgegeven boeken in de A Song of Ice and Fire reeks al online. Fan fiction is natuurlijk toegestaan. Maar wanneer derden van dergelijke werken gaan profiteren, kan dat niet zonder compensatie van de rechtenhouders. Dit laten de auteurs weten.

Omdat de auteurs menen dat niet enkel hun eigen werken, maar de beschermde werken van nagenoeg elke auteur gevaar lopen te worden misbruikt, hebben ze een zogenaamde class action zaak aangespannen. Mocht het tot een schadevergoeding komen, dan kan iedereen die kan aantonen dat ze getroffen zijn door de overtreding van OpenAI een vergoeding krijgen. In ieder geval tot de pot leeg is.

OpenAI in de verdediging

Volgens OpenAI valt het allemaal wel mee. Zo stelde het recentelijk dat het grootste deel van de claims tegen het bedrijf van de hand dienen te worden gedaan. Ondanks oproepen van verschillende nieuwssites heeft OpenAI bij tijde van het schrijven van dit artikel nog geen reactie gegeven op de huidige zaak.

Wel zei OpenAI CEO Sam Altman afgelopen mei tegenover het Amerikaanse congres het volgende: “Wij denken dat ‘creators’ (auteurs, makers van content, red.) het verdienen de controle te hebben over hoe hun creaties worden gebruikt en wat er gebeurd nadat ze deze de wereld in hebben geholpen.” Ondanks vele gesprekken tussen Amerikaanse wetgevers en CEO’s van techbedrijven lijkt er voorlopig nog geen wet op de boeken te staan die een dergelijk feit zal afdwingen.

Tot die tijd blijven schrijvers en andere auteurs kwetsbaar voor misbruik van hun werken. Voorlopig zorgen de beperkingen van de technologie ervoor dat “AI” gegenereerd materiaal vaak makkelijk te herkennen is. Daardoor hebben de werken van getalenteerde auteurs nog een streepje voor. Maar massamedia gaan vaak voor de makkelijkste optie, dus zal de strijd om auteursrecht en “AI” voorlopig onverminderd hard worden bevochten.